Mục lục
Thế giới ngày nay vận hành dựa trên các tài liệu kỹ thuật số, nhưng các công ty và người dùng phải đối mặt với một mê cung các định dạng tệp độc quyền (proprietary file formats) không tương thích. Các nhà phát triển LibreOffice khẳng định rằng chỉ những tiêu chuẩn mở nghiêm ngặt như ODF (OpenDocument format) mới có thể đảm bảo các tài liệu vẫn có thể truy cập và đáng tin cậy qua nhiều thế hệ phần mềm. Tổ chức The Document Foundation (TDF), nhà phát triển LibreOffice, một lần nữa nhắc nhở người dùng rằng không phải tất cả các định dạng tài liệu đều được tạo ra như nhau. Italo Vignoli, đồng sáng lập TDF, cảnh báo rằng việc sử dụng các định dạng độc quyền có thể khiến các tệp quan trọng trở nên không thể đọc được chỉ trong vòng vài năm – mặc dù ông thừa nhận vấn đề này ngày nay ít nghiêm trọng hơn trước đây.
ODF vs OOXML: Cuộc chiến giữa tính mở và độc quyền
Bộ ứng dụng LibreOffice được tạo ra như một nhánh của OpenOffice.org, cung cấp một giải pháp thay thế mã nguồn mở cho các bộ ứng dụng độc quyền như Microsoft Office. Nó được thiết kế để làm việc với các tài liệu ở định dạng OpenDocument (ODF) nhưng có thể đọc và ghi các định dạng khác với mức độ tương thích khác nhau. Định dạng tài liệu ODF là một công nghệ tiêu chuẩn hóa ISO, được thiết kế để cải thiện độ tin cậy và khả năng tương tác, đồng thời được quản lý minh bạch bởi Hiệp hội vì sự Phát triển Tiêu chuẩn Thông tin Cấu trúc (OASIS consortium).
Không giống như các định dạng độc quyền, ODF cung cấp tài liệu đặc tả và quy trình phát triển có thể truy cập công khai. Vignoli không chỉ rõ định dạng nào mà ODF nên thay thế, nhưng bài viết của ông rõ ràng là chỉ trích công nghệ độc quyền được sử dụng bởi Microsoft Office. Các tài liệu Office cũ hơn có thể trở nên không thể đọc hoặc hiển thị đáng tin cậy, bởi vì Microsoft đã thiết kế định dạng này nhằm khóa người dùng vào các phần mềm cụ thể của họ.
Trong vài năm qua, Microsoft đã thay đổi một phần cách tiếp cận đối với sự khóa chặt hệ sinh thái bằng cách áp dụng một định dạng tài liệu tiêu chuẩn hóa được gọi là Office Open XML (OOXML). Tuy nhiên, TDF lưu ý rằng các tài liệu OOXML sử dụng các lược đồ siêu dữ liệu XML được thiết kế có chủ đích để các phần mềm cạnh tranh không thể đọc được. Vignoli viết: “Theo nghĩa này, đó là một ví dụ hoàn hảo về cách một ngôn ngữ được tạo ra để đơn giản hóa, chẳng hạn như XML, lại có thể trở thành một công cụ khóa chặt tinh vi nếu được sử dụng trái với bản chất của nó.”
Khả năng tương thích ngược và lời khuyên về lưu trữ dài hạn
Khi phần mềm hiện tại trở nên lỗi thời, các đặc tả phức tạp như OOXML có thể tạo ra một cơn ác mộng về khả năng tương thích đối với cả người dùng tại nhà và các tổ chức hoạt động trong các môi trường dữ liệu quan trọng. Ngược lại, ODF duy trì khả năng tương thích ngược mạnh mẽ qua các phiên bản sửa đổi chính: các tệp được tạo bằng ODF 1.0 vào năm 2005 vẫn hoàn toàn có thể đọc được trong các ứng dụng tương thích ODF vào năm 2025. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự bền vững của các tiêu chuẩn mở.
Vignoli khuyên rằng mọi người nên lưu trữ dữ liệu và các tài liệu yêu cầu bảo tồn dài hạn bằng định dạng ODF. Đối với các tài liệu đã ở dạng cuối cùng và không cần chỉnh sửa thêm, PDF là một định dạng lưu trữ phù hợp. Ông cũng khuyến nghị người dùng nên duy trì các bản sao lưu và định kỳ kiểm tra các tệp đã lưu trước đó để đảm bảo khả năng truy cập.
Mặc dù TDF đưa ra lời khuyên hợp lý về các định dạng tài liệu cho việc bảo tồn dài hạn, nhưng một số người lại không xem các định dạng độc quyền là một vấn đề nghiêm trọng. Lập luận là nếu bạn cần mở một tài liệu từ một kỷ nguyên đã bị lãng quên, bạn có thể sử dụng tính năng mô phỏng (emulation) hoặc ảo hóa (virtualization) để chạy bộ ứng dụng gốc trên các máy hiện đại. Tuy nhiên, sự phức tạp của việc này càng củng cố cho quan điểm rằng tiêu chuẩn mở là cách đơn giản và an toàn nhất để “bảo vệ tương lai” cho các tệp của bạn.