Mục lục
Trái ngược với quan niệm phổ biến cho rằng chơi game chỉ là một hình thức giải trí vô bổ hay chạy trốn thực tại, ngày càng có nhiều nghiên cứu khoa học chứng minh rằng trò chơi điện tử thực sự giúp não bộ xử lý thông tin hiệu quả hơn và thích nghi nhanh chóng với các nhiệm vụ phức tạp. Những bằng chứng mới nổi cho thấy rằng thể loại game bạn chọn và cách chúng tác động lên các hệ thống của não bộ chính là yếu tố then chốt quyết định xem việc chơi game có giúp tăng cường chức năng não bộ hay chỉ đơn thuần là tiêu tốn thời gian.
Lợi ích từ game chiến thuật và hành động đối với não bộ
Giáo sư tâm lý học Aaron Seitz, giám đốc Trung tâm Trò chơi Trí não về Sức khỏe và Hạnh phúc Tâm thần tại Đại học Northeastern, đã chia sẻ với tờ The Washington Post rằng khi mọi người chơi trò chơi điện tử, họ thực chất đang rèn luyện các kỹ năng phức tạp trong những môi trường mô phỏng. Điều này trái ngược hoàn toàn với các trò chơi trí tuệ truyền thống, vốn thường được thiết kế đơn giản nhất có thể. Đồng tình với quan điểm này, các nhà tâm lý học C. Shawn Green từ Đại học Wisconsin – Madison và Carlos Coronel từ Đại học Trinity Dublin lập luận rằng cả cấu trúc lẫn nhịp độ của các tựa game phổ biến đều đóng vai trò quan trọng trong việc xác định lợi ích nhận thức. Các nghiên cứu do họ dẫn đầu đã chỉ ra những lợi ích riêng biệt từ các thể loại khác nhau, đặc biệt là game chiến thuật thời gian thực và các tựa game hành động nhịp độ nhanh.
Trong một nghiên cứu năm 2024 được công bố trên tạp chí NeuroImage, Coronel và các đồng nghiệp đã sử dụng phương pháp quét não để so sánh 31 người chơi StarCraft II có kinh nghiệm với 31 người không chơi game. Tựa game chiến thuật thời gian thực đình đám này buộc người chơi phải phân bổ tài nguyên và điều phối quân đội dưới áp lực thời gian liên tục. Kết quả cho thấy não bộ của các game thủ dường như “hiệu quả hơn trong việc xử lý thông tin”, thể hiện qua sự kết nối lớn hơn ở các vùng quan trọng đối với sự chú ý thị giác và chức năng điều hành.
Một nghiên cứu tiếp theo vào năm 2025 trên tạp chí Nature Communications đã mở rộng những phát hiện đó, cho thấy não bộ của những game thủ có kinh nghiệm dường như trẻ hơn đến bốn tuổi so với tuổi thực của họ. Ông Coronel cho biết kết quả này gợi ý rằng sự phức tạp về nhận thức của việc chơi game – giống như các hoạt động sáng tạo khác như hội họa hay âm nhạc – có thể giúp bảo tồn các kết nối thần kinh vốn dễ bị tổn thương do lão hóa và cải thiện khả năng xử lý thông tin của não bộ. Ngay cả việc tiếp xúc khiêm tốn với game cũng dẫn đến những thay đổi có thể đo lường được. Khi những người không chơi game dành khoảng 30 giờ trong vài tuần để học chơi StarCraft II, quá trình lão hóa não bộ của họ chậm lại so với những người học chơi Hearthstone, một trò chơi thẻ bài dựa trên quy tắc.
Nghiên cứu của ông Green lại tập trung vào lý do tại sao các trò chơi điện tử hành động, chẳng hạn như game bắn súng góc nhìn thứ nhất hoặc thứ ba, dường như mang lại nhiều lợi ích nhận thức hơn. Được chơi trong các điều kiện nhanh, hình ảnh dày đặc và đòi hỏi phải ra quyết định liên tục, những trò chơi này có thể củng cố các hệ thống chú ý và áp dụng được ra ngoài màn hình. Các nghiên cứu đã liên kết lối chơi hành động với thị lực tốt hơn, khả năng suy luận không gian được cải thiện và khả năng kiểm soát sự chú ý mạnh mẽ hơn. Trong một thí nghiệm được công bố trên Communications Biology, những người tham gia chơi game hành động đã cải thiện nhanh hơn trong các bài kiểm tra nhận thức về nhận thức thị giác và trí nhớ làm việc.
Chơi game điều độ và đa dạng để tối ưu hóa chức năng não bộ
Mặc dù những lợi ích là rõ ràng, ông Seitz và các nhà nghiên cứu khác cũng lưu ý rằng nhiều nhiệm vụ được sử dụng để đo lường các hiệu ứng này dựa vào các tín hiệu thị giác nhanh, có thể không áp dụng tương đương cho các quyết định chậm hơn hoặc phức tạp hơn trong thế giới thực. Lĩnh vực này vẫn còn thiếu dữ liệu phù hợp để đưa ra kết luận chắc chắn về việc liệu pháp trò chơi điện tử nào phù hợp nhất với từng người hoặc từng mục tiêu nhận thức khác nhau.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng thói quen chơi game lành mạnh cũng phản ánh các khía cạnh khác của sự rèn luyện não bộ: sự đa dạng và điều độ quan trọng hơn bất kỳ hoạt động đơn lẻ nào. Ông Coronel cảnh báo rằng việc chơi trò chơi điện tử liên tục trong nhiều giờ liền sẽ không tốt cho sức khỏe não bộ. Việc cân bằng giữa chơi game, hoạt động thể chất, tham gia xã hội và giấc ngủ vẫn là điều cần thiết.
Giáo sư Seitz khuyến nghị người chơi nên tham gia vào các phiên chơi có chừng mực, thường là từ 30 đến 60 phút như trong hầu hết các nghiên cứu, và thử nghiệm với các trò chơi khác nhau để xem cái nào thực sự giúp tăng cường sự tập trung hoặc khả năng học hỏi. Ông Green bổ sung rằng chính sự đa dạng sẽ giữ cho nhận thức luôn sắc bén; ông khuyến khích những người lớn tuổi thử các tựa game xa lạ, ngay cả khi cảm thấy khó chịu lúc đầu. Ông cho rằng một khi bạn bắt đầu chơi giỏi một trò nào đó, nó sẽ không còn hữu ích cho việc rèn luyện não bộ nữa, bạn cần phải làm những việc gây khó chịu và khó khăn để kích thích não phát triển.
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu đồng ý rằng không có thói quen đơn lẻ nào đảm bảo nâng cao nhận thức hoặc làm chậm quá trình lão hóa não. Như ông Coronel đã nói, việc duy trì một bộ não khỏe mạnh đòi hỏi “nhiều lớp trong cuộc sống của bạn”, bao gồm các hoạt động sáng tạo, tập thể dục, nghỉ ngơi và kết nối xã hội song song với các thách thức về tinh thần như chơi trò chơi điện tử.
Theo Techspot