Mục lục
Trong một thời đại mà trí tuệ nhân tạo đang dần len lỏi vào mọi lĩnh vực, Universal Pictures đã có bước đi đáng chú ý nhằm bảo vệ tài sản trí tuệ của mình. Hãng phim này vừa thêm một cảnh báo đặc biệt vào phần credit cuối phim với nội dung: “Không được sử dụng để huấn luyện AI.”
Cảnh báo này đã xuất hiện trong phần kết của các bộ phim mới như How to Train Your Dragon (ra mắt tháng 6), Jurassic World Rebirth và Bad Guys 2, theo ghi nhận từ The Hollywood Reporter. Đây được xem là động thái nhằm ngăn chặn các công ty AI sử dụng nội dung phim để huấn luyện mô hình mà không có sự cho phép hay bồi thường.
Cảnh báo bản quyền mở rộng và hệ lụy pháp lý tiềm tàng
Ngoài thông điệp chính, Universal còn bổ sung thêm dòng chữ quen thuộc: “Tác phẩm điện ảnh này được bảo vệ theo luật pháp Hoa Kỳ và các quốc gia khác. Mọi hành vi sao chép, phân phối hoặc trình chiếu trái phép có thể dẫn đến trách nhiệm dân sự hoặc truy tố hình sự.”
Tại một số quốc gia châu Âu, cảnh báo còn viện dẫn luật bản quyền của Liên minh châu Âu năm 2019, cho phép các nhà sáng tạo từ chối việc sử dụng tác phẩm của họ trong nghiên cứu khoa học, miễn là họ đã tuyên bố rõ quyền giữ lại tác phẩm.
Trong vài năm trở lại đây, nhiều tranh cãi đã nổ ra xung quanh việc các công ty AI sử dụng tác phẩm có bản quyền để huấn luyện mô hình mà không xin phép. Các công cụ tạo ảnh và video bằng AI từng bị kiện vì tái tạo lại hình ảnh và phân cảnh trông như thể lấy trực tiếp từ phim hoặc chương trình truyền hình nổi tiếng. Trong đó, Disney và Universal từng đâm đơn kiện Midjourney vì hệ thống này tạo ra các nhân vật giống hệt Shrek, Ratatouille hay The Lego Movie, dấy lên nghi ngờ về việc dùng dữ liệu có bản quyền mà không được phép.
Các công ty AI thường viện dẫn quy định “sử dụng hợp lý” (fair use) – cho phép sử dụng giới hạn nội dung có bản quyền mà không cần xin phép chủ sở hữu. Tuy nhiên, nếu họ tải về trái phép hoặc sao chép phim để làm dữ liệu huấn luyện, điều đó vẫn có thể khiến họ chịu trách nhiệm pháp lý. Trên thực tế, một số tác giả từng thua kiện trước các tập đoàn như Anthropic hay Meta vì tòa án cho rằng họ không chứng minh được hành vi vi phạm vượt khỏi phạm vi “fair use”.
Cảnh báo mang tính biểu tượng hay rào cản thực tế?
Tuy chưa rõ mức độ hiệu quả thực tế, cảnh báo của Universal vẫn thể hiện rõ quan điểm: các hãng phim sẽ không ngồi yên để bị khai thác mà không được đền bù xứng đáng. Trong bối cảnh các mô hình AI ngày càng mạnh mẽ, việc các nhà làm phim lớn lên tiếng sớm có thể tạo tiền lệ và khuyến khích các bên khác làm theo.
Tóm lại: Cảnh báo “không dùng để huấn luyện AI” của Universal không chỉ là một dòng chữ trong credit, mà là lời nhắc cho toàn ngành công nghệ rằng bản quyền vẫn là giới hạn không thể tùy tiện vượt qua, dù công nghệ có phát triển đến đâu đi nữa.